Her şeyden şüphe ederek hiçbir yere varamaz bir şey düşünebilmek için bile en az bir söze güvenmek zorundasın.

Sevgisizlik de sevgi kadar içtendir. Bir zamanlar sevdiğiniz birinin artık zayıf olduğunu hissettiğinizde, duygularınız sizi ondan uzak tutmak üzere harekete geçer. Hayatta kalma savaşında fazladan bir ayak bağına ihtiyacınız yoktur... Hayat, takım dışı edilen zayıf oyuncular için üzülmeye vakit bırakmaz.

Mutluluk uzun uzadıya yaşanabilecek bir şey değildir.
Acılar uzun yaşar. 
Mutluluk bir andır ve o an için yaparsın her şeyi. 
Mutluluk uzun süren bir şey olsa bu kadar değerli olmaz.

Hayatta varoluş amacımız başarılı olmak değil, mutlu olmak.
Yani başarılı olursak, mutlu oluruz... Varsayımından hareket ediyoruz.
Ama sonra görüyoruz ki başarı mutluluk getirmiyor. Olsa olsa mutluluk belki başarı getiriyor, çünkü mutlu olmak başarmak demek..
Her başarılı insan mutlu mu? Mutluluk bambaşka bir konu..
Evrenin yada Tanrı'nın bir adaleti var.
Yoksul ve zengin arasında da bir denge var.
Yoksa çok, çoksa yok!
O yüzden paranın mutluluk getirmemesi gibi başarının da öyle bir şey olduğunu, hatta başarıya tutsak olmanın ciddi bir mutsuzluk olduğunu düşünüyorum.

Seni diğerlerinden farksız yapmaya çalışan bir toplumda, kendin olarak kalabilmen savaş ister. Bu bir başladı mı hiç bir zaman bitmez. Bu yolculuğa çıktığının farkında olan kişi, işte savaşçıdır.

İstediğin yerde değilsin. Başka bir yerde olman gerekiyormuş gibi hissediyorsun.  Parmaklarını şıklatıp istediğin yere gittin diyelim. Bence yine böyle hissederdin. Doğru yerde değilmişsin gibi...

Demek istediğim nerede olmak istediğine fazla kafa yorarsan, bulunduğun yerin tadını çıkarmayı unutursun.

Gençken ve planlar yaptığı dönemdeyken, fazla zamanı kalmadığında insan her şeyin değerini daha iyi anlar belki, diye düşünürdüm. Enerji kaybını, beyazlayan saçlar ve kırışıklıkları eklemeyi unutmuşum. Bazı günler bazı şeylere gerçekten de daha çok değer verdiğim oluyor; Japon balıklarına, klasik müziğe ama ardından sadece bir duygusallık saldırısına uğradığıma karar veriyorum.

“Derinliklerle ilişkisini kesmeyen, onlarla düşüp kalkan kişide bir saygı uyandırmıyor “gizem”, ondan hiçbir şekilde söz etmez, ne olduğunu da bilmez; orada yaşar... İçinde devindiği gerçeklik ondan başkasını kapsamaz; daha aşağı ve ötede hiçbir alan yoktur; o, her şeyin aşağısında ve her şeyin ötesindedir. Aşkınlıktan usanmış, zihinsel işlemlerin ve onlara bağlı yükümlülüklerin üstündedir, dayanağı sonu gelmez ilgisizliğidir... Ne din, ne metafizik karıştırır kafasını; dipsizlikteyken neyin dibini bulacak ki? Doymuştur kuşkusuz? Ama hâlâ var olup olmadığını bilmez.”

İnsanın kendisini tanıması, yaşamının sonuna kadar süren bir seyahat. Bunun sebebi her bireyin uçsuz bucaksız özellikler ile donatılmasıyla yada hiç bir özelliğe sahip olmamasıyla ilgili değil. İnsan genel olarak tekdüze bir varlık.
Talep ederiz, uygularız, başarısız oluruz, seviniriz veya üzülürüz. İnsanı bir karma içine, derinlere çeken girdabın ta kendisi zamandır.

“Ne yaparsak yapalım, insanın kalbinde, o tenhalıkta aşırılık hep yerini koruyacaktır. Hepimiz içimizde kendi sürgün yerimizi, suçlarımızı ve harabiyetimizi taşırız. Ancak vazifemiz, bunları dünyanın üstüne salıvermek değildir; kendi içimizde ve başkalarının içinde onlarla savaşmaktır. İsyan, teslim olmamaya, boyun eğmemeye dair dünyevi irade… bugün halen daha mücadelenin temelini oluşturur.”

“Bir mizah duygusu geliştirme ve olayları mizahın ışığında görebilme çabası, yaşama sanatında ustalaşırken öğrenilen bir hile gibiydi. Istırabın hüküm sürdüğü toplama kampında bile, yaşama sanatını uygulamak yine de mümkündü. Bir benzerlik kurmak gerekirse, insanın acısı gazın hareketine benziyordu. Belli miktarlarda gaz, boş bir kutuya pompalandığında kutu ne kadar büyük olursa olsun onu tamamen ve eşit dağılım göstererek doldurur. Aynı şekilde ıstırap da ister küçük ister büyük olsun insan ruhunu ve bilincini tamamen doldurur. Bu yüzden de insanın ıstırabının boyutu tamamen görelidir.”

Hiç ölmeyecek canlılar olsaydık, tutkulu biçimde sevme yetisine asla sahip olamazdık. Ölümlülük duygusu yalnızca aşkı zenginleştirmekle kalmaz, aşk bizatihi maddesini bu duygudan dokur.

Sevdiğimiz birini veya birilerini, bir mekanı, bir ruh halini, yaşanmışlıkları unutmuş gibi yada hiç yaşanmamış gibi davranabiliriz. Oysa kafamızın içinde bir yerlerde bir sahne kurup, bu oyunun başrollerine hayatımızda iz bırakan kişileri koyarız. Bazen unutmaya çabaladığımız, bazen ise çok özlediğimiz kişileri... Kişi bir yere takılıp kaldığında kendine en yakın suretleri aramaya devam eder. Bu bir dost, eski bir aşık, eski bir eş olabilir.

Bir gün oyun sona erdiğinde, perde aslında kapanmaz, tam tersine o kişi için gerçekten açılır ve sıkıştığı kalıpta daha fazla köşeye sıkıştığını hisseder.

Bu içsel döngü ta ki yeni bir el uzanıncaya dek devam eder. 

Hayatımda ilk defa, birçok ozanın söylediği, onca düşünürün nihai bilgelik olarak öne sürdüğü hakikati gördüm. Hakikat şuydu; sevgi, insanın ulaşabileceği en yüksek ve en büyük hedefti. O anda, insan şiirinin, insan düşünce ve inancının ayırt ettiği en büyük sırra haiz oldum: İnsanın kurtuluşu sevgiyle ve sevgidedir. Elinde hiçbir şeyi kalmamış insanın dahi, kısacık bir an için bile olsa, sevdiğine ilişkin düşüncelerden nasıl mutluluk duyabileceğini anladım.

Tabutun içinde ölülerle diriler. Ya tabutu taşıyanların içinde olacaksın, ya tabutun içinde. Ya da bu işi organize eden.

Sabahın en erken saatlerinde uyanıp güne başlamak, sanki dünyaya açılan yeni günü kendim başlatıyormuş gibi..
İlk yudum kahve kokusunu sadece senin aldığın, sabah serinliğini ilk senin hissettiğin gibi...

 “İnsan her zaman, kendisini kitleden ve onu oluşturanlardan korumasını bilmelidir.”

 "Başlangıçlar cesaret ister; saf cesaret. Dedim ki: Birinin hayatını değiştirirsem bu bana yetecek. Dünya’nın en zor şeyi insanın kendine karşı cesur olması aslında. Kendine cesaretle yaklaştıktan sonra, hatanı sevabını her şeyini tartıp ondan sonra güzel bir karar verebilirsin ve bu güzel bir başlangıç olur işte."

"Yavşağın biri çıktı, yerleşik hayata geçelim dedi!"

 

“Kaygıyla baş etmenin yapıcı yolu, onunla yaşamayı öğrenmek ve insan olarak kaderimizle karşılaştığımızda onu bizi eğiten bir öğretmen olarak görmektir. Pascal bu durumu çok güzel anlatmıştır: İnsan bir sazdır, doğada çok güçsüz olan cılız bir saz. İnsanı ezmek için evrenin tümüyle silahlanması gerekmez; onu öldürmeye hafif bir rüzgar esintisi ya da bir damla su yeter. Evren insanı ezdiğinde bile, insan kendisini yok eden evrenden daha soyludur; çünkü insan öleceğini de bilir, evrenin onun üzerindeki üstünlüğünü de. Oysa evren bunların tekini bile bilmez.” 

Ancak seni tutan şey hata yapma korkusuysa oku fırlatmaya hiç çekinme. Hazırlık hareketlerin doğruysa elini gevşet ve kiriși serbest bırak. Okun hedefi tutmasa bile isabetçiliğini bir dahaki sefere düzeltirsin.

Riske girmezsen bir dahaki sefere hedefi tutturabilmek için nasıl değişiklikler yapman gerektiğini asla bilemezsin.

Attığın her ok, yüreğinde bir iz, bir hatıra bırakacak - ve bu hatıraların bileşimi sayesinde her atışın bir öncekinden başarılı olacaktır.

“Mide beyinden akıllıdır çünkü mide kusmayı bilir, beyin her pisliği yutar.” diyor Cengiz Aytmatov. Beynin bir boşaltım sistemine sahip olmaması, büyük bir lanet. Giren her şey, iyi ya da kötü içerde kalıyor. Dışarı atamıyorsun. Daha az düşünüyorsun ama tamamiyle yok olmuyor. Unutmak diye bir şey, kronik bir rahatsızlık olmadığı sürece mümkün değil. Yani alzaymır değilsen, unutamazsın. Çünkü unuttum demek dahi hatırlamaktır. Unuttum dediğin an, neyi unuttuğunu hatırlarsın dolayısı ile unutmamış olursun. “Çok sevdiğin ama geri döndüremeyeceğin kişiler, her hatırladığında seni tekrar tekrar terkeder.” diyor Tolstoy. Çünkü iyi bir hafıza, en büyük cehennemdir. Hatıralar acı verici şeylerdir. Çünkü hatıra olmuş şey, muhtemelen bir daha hiç yaşanmayacak kadar uzaktadır.

 “İnsan kendi için yaptığı, kendine uyan bir tasarımda dünyadaki acıyı nereye koymalı?”

"Konuşuyoruz desem konuşmuyoruz da..
Ayrı ayrı şeyler düşünüyoruz üstelik
Birbirimize bakarak..
Ne seviyoruz ne de sevmiyoruz birbirimizi.
Ne varız, ne de yokuz gerçekte.
İki lamba gibiyiz, iki ayrı yerinden
Aydınlatan odayı.."

Yaşam mücadelesi vermekle yaşamla mücadele etmek arasındaki fark önemli. Çoğu insan yaşamı, kendisine karşı düşmanca bir organizasyon olarak algılıyor ve üstesinden gelmeye çalışıyor. Oysaki mücadele, onu karşımıza alarak değil, yanımıza alarak olmalı. Düşman yok, mücadele var.

 "Boş zaman" kavramı ve boş zamanı doldurma telaşı, yaşama dair zorbaca bir kavrayışın ürünü. Yaşamın akışında, yürüyor olmakla durup nefeslenmek arasında ya da kitap okumakla boş boş duvara bakmak arasında bir "doluluk" hiyerarşisi yoktur. Yaşamınıza karşı diktatör olmayınız.

Kopmak, bağlanmak, başarılı olsak da olmasak da yaşamımızda kurduğumuz pek az şeyden biri, ilki... Belki de tek şey demeli... İlişkiler. Kendimize bir anlam kazandırmanın tek yolu.

"Benim kitaplarımı okuyan katil olmasın, savaş düşmanı olsun. İnsanın insanı sömürmesine karşı çıksın. Kimse kimseyi aşağılayamasın... Benim kitaplarımı okuyanlar yoksullarla birlik olsunlar, yoksulluk bütün insanlığın utancıdır."

Hayat absürttür ve hatta başkaldırmak zorunda olsak bile, hiçbir şey bir düzen yaratmaz ve ölümün çarpıcılığını ortadan kaldırmaz. 

Her insanın yaşadığı hayat kendine özgü bir evrendir. Her insanın ömrü; Yaşadıkları, deneyimleri, duygu ve düşünceleriyle kendi dünyasını inşa ettiği kadardır.

Yeni bir insana ruhunu açmak, tıpkı yeni bir coğrafyayı keşfetmeye benzer.. 

"Arabalar şırıl şırıl ışıklarıyla caddelerden geçerken, bizler bir mumun ışığında bitirdik kitaplarımızı. Kendimiz gibi yaşayan binlerce yoksulun yüreğini, yüreğimizde yaşayarak katıldık o büyük kavgaya. Ecelsiz öldürüldük. Dövüldük, vurulduk, asıldık.

Vurulduk ey halkım unutma bizi!.." (Sesleniş 1975) 

Yaşamdaki en büyük açlık, yiyeceğe, paraya, başarıya, statüye, güvenliğe, sekse veya hatta karşı cinsin ilgisine olan açlık değildir. İnsanlar bu sayılanlara tekrar tekrar ulaşmış yine de bir doyuma ulaşamamıştır. Gerçekten de sonuçta ilk başladıkları noktadan daha tatminsiz bir duruma gelmişlerdir. Yaşamdaki en büyük açlık, ancak kişinin kendindeki saklı kısmı meydana çıkarmaya razı olduğunda ortaya çıkacak olan bir sırdır. Geçmişin bilgelik geleneklerinde bu arayış, mevcut olan en değerli inciyi bulmak için dalmaya benzetilmiştir. Şiirsel bir dille söylersek, sığ suların çok ötesine yüzmek, kendinizin derinliklerine dalmak ve paha biçilmez inci bulunana kadar sabırla aramak zorundasınızdır.

Biz de geleceğiz sevgilim. Biz de geleceğiz o eşsiz cennete, oraya yalnız ve yalnız sevgi girer...

Bilirsin, her insan kendine özgü bir cihandır. Her insan, hayatı, yaşadıkları, deneyimleri, duygu ve düşünceleriyle yeni bir dünyadır. Yeni bir insanı tanımak, yeni bir dünyayı keşfetmeye benzer.

Zaman eksiltir insanı, 
her geçen gün, 
ömründen çala çala 
Geçende oturup düşündüm, 
ne kadar kaldığımı, 
azala azala...

...ambarlar kilitli
ambarlar buğdayla dolu.
tezgâhlar
ipekli kumaşla dokuyabilir
topraktan güneşe kadar giden yolu.
insanlar yalnayak
insanlar çıplak...

Yaşam gerçektir, yaşam düştür. O ikisi bir açıyı taşısalar da yaşam bu ikisi birlikteyken ancak yaşamdır. O ikisini birbirine yaklaştıracak şey de umuttur. Bu umut kaybolduğu, gerçekle düşün arası çok açıldığı zaman tam bir trajedi oluşuyor. İnsan yaşamında, ilişkilerinde, dünya ile insan arasında bir bölünme, parçalanma oluşuyor. Ve şiddet buradan çıkıyor. Düş'ün yaşama dönüşebileceği umudu olmadığı zaman bu şizofrenik bir bölünmeye sebep oluyor. İşte dünyanın ve insanların sorunu bence burada."

Ebedi olana inanç mümkün olmadığında, inancın yerini onun zayıf bir kopyası alır ve insan, mutluluğu dönemin zevklerinde aramaya başlar. Zihnin derinliklerine ne kadar gömmeye çalışsalar da bu zevklerin kısa ve değişken olduğunun da oldukça farkındadırlar. Bu durumun iki sonucu vardır. Bir yanda bir şey kaçırıyorum endişesi vardır. Zihin gergin ve açgözlü bir şekilde bir zevkten diğerine dolaşır fakat hiçbirinde huzuru ve tatmini yakalayamaz. Öte yandan her şeyin dağılmak zorunda olduğu bir dünyada ve hiç gelmeyecek bir yarında iyi bir gelecek peşinde olmanın yarattığı hayal kırıklığı insanlarda "Ne faydası var ki?" düşüncesine sebep olur.

Sonuç olarak çağımız hayal kırıklığı, endişe, sıkıntı ve “uyarıcılara” bağımlılık çağıdır. Bir şekilde henüz yapabiliyorken elde edebileceğimizi etmeli ve her şeyin boş ve anlamsız olduğu düşüncesini bastırmalıyız.

Biri doğacak, dedi Watt, biri doğdu bizden, hiçbir şeye sahip olmadığı için sahip olduğu hiçbir şeyin kendisine bırakılması dışında hiçbir şey arzulamayacak olan biri.